Siva ekonomija prvi put u budžetu
Termin siva ekonomija prvi put se pominje u državnom budžetu Srbije. Iako se može naći na samo 13 mesta među više od 1.200 strana budžeta za 2019. godinu, reč je o pomaku s obzirom na to da se prethodnih 10 budžeta na ovaj problem nije osvrnulo nijednom.
S druge strane, planovi za suzbijanje sive ekonomije istaknuti su samo u pojedinačnim oblastima i očekivalo se da više institucija postavi konkretne ciljeve za period 2019-2021. Ovaj propust trebalo bi da nadomesti najavljeno usvajanje revidiranog Nacionalnog programa i novog akcionog plana za suzbijanje sive ekonomije do kraja marta.
Kako je zakonodavcu bilo nemoguće da u brojkama izrazi doprinos dosadašnjeg suzbijanja sive ekonomije na prihode, efekti su ocenjeni kao pozitivni, ali nisu precizno ukalkulisani.
Značajno je pomenuti da je veću pažnju siva ekonomija dobila u programskog delu budžeta, sa precizno postavljenim ciljevima u konkretnim oblastima – smanjenje nepravilnosti u izdavanju fiskalnih računa, povećanje otkrivanja krivičnih dela u oblasti sive ekonomije, otkrivanje neregistrovanih firmi i krivotvorenih proizvoda na tržištu, kao i smanjenje poslovanja mimo propisa u sektoru saobraćaja, urbanizma i energetike.
- Godine borbe protiv sive ekonomije i primena Nacionalnog programa doneli su niz opipljivih rezultata u ovoj oblasti. Najdalje se odmaklo u reformi inspekcija, pojednostavljenom angažovanju sezonskih radnika u poljoprivredi i jačanju svesti građana kroz dva kruga nagradne igre. Na inicijativu NALED-a uvedeno je i poresko oslobođenje početnika u poslovanju koje pruža priliku mladima i nezaposlenima da pokrenu sopstveni biznis u legalnim tokovima uz minimalne troške i rizik. Dalji prioriteti privrede su modernizacija Poreske uprave, ukidanje parafiskalnih nameta i uvođenje zvaničnog državnog e-registra taksi i naknada – kaže Igor Lončarević, potpredsednik NALED-ovog Saveza za fer konkurenciju i partner i rukovodilac Odeljenja za poreske i pravne poslove u kompaniji KPMG.
Pet institucija u programskom delu budžeta postavilo je konkretne ciljeve za suzbijanje sive ekonomije u naredne tri godine. Poreska uprava planira da jačanjem poreske kulture obezbedi smanjenje procenta otkrivenih nepravilnosti u kontrolama izdavanja fiskalnih računa sa 34,28% u 2016. na 31% tokom sledeće godine i da taj procenat održi do 2021. Takođe, u domenu otkrivanja krivičnih dela PU će nastojati da procenat otkrivanja poreskih utaja poveća sa 56,7% u 2016. do 64,5% tokom 2021.
Tržišna inspekcija ima ambiciozan cilj da broj otkrivenih neregistrovanih firmi smanji sa 800 godišnje (2016.) na 500 (2021.). Plan je i da količina krivotvorenih i piratskih proizvoda koja se povlači sa tržišta bude smanjena sa 200.000 (2016.) na 90.000 tokom 2021.
Kada je reč o sektoru energetike, ciljevi su postavljeni u domenu smanjenja nepravilnosti u kontroli prometa naftnih derivata i u oblastima koje nadzire elektroenergetska inspekcija. Najambicioznije ciljeve ima Ministarstvo građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture. Primera radi, cilj u kontroli poslovanja firmi u sektoru drumskog saobraćaja jeste smanjenje procenta utvrđenih nepravilnosti u svim kontrolama sa 75% u 2016. na 55% u 2021. U oblasti pod nadzorom građevinske inspekcije cilj je da stopa utvrđenih nepravilnosti u ukupnom broju kontrola padne sa 85 na 70%, a kod komunalne inspekcije sa 90 na 75%.