Tri godine reforme zapošljavanja sezonskih radnika u poljoprivredi
Gotovo 60.000 sezonskih radnika u poljoprivredi evidentirano je od početka 2019. u elektronskom sistemu za pojednostavljenu prijavu. Za dane tokom kojih su bili angažovani osim naknade za rad, ostvarili su pravo na penzijsko osiguranje i osiguranje u slučaju povrede na radu, kao i pravo na zadržavanje socijalnih davanja. Sve ono što najčešće nisu imali pre Zakona o pojednostavljenom angažovanju na sezonskim poslovima u određenim delatnostima.
NALED-ova analiza prve tri godine reforme u ovoj oblasti pokazuje da broj prijavljenih sezonaca iz godine u godinu raste. Tokom 2019. bilo je evidentirano 28.407 radnika, sledeće 32.906, a prošle godine 38.501 radnik odnosno 48% sezonaca, koliko zvanična statistika procenjuje da ih ima u Srbiji. Kada se to uporedi sa 2018. kada je ugovor imalo tek nešto više od 3.500 radnika odnosno oko 5%, evidentno je da je nova procedura pomogla suzbijanju rada na crno u ovoj oblasti.
- Uspeh reforme leži u efikasnosti jer je proceduru potpisivanja ugovora na papiru i odlaska na šaltere institucija zamenila prijava putem portala sezonskiradnici.gov.rs ili mobilne aplikacije u svega nekoliko minuta. Osim što je olakšao poslodavcima, ovaj zakon je puno pomogao i radnicima jer im je dao veća prava nego što imaju po ugovoru o privremenim i povremenim poslovima. To je pre svega zadržavanje prava na socijalna davanja ili porodičnu penziju, a s obzirom na to da su mnogi sezonski radnici korisnici tih primanja, i sami su tražili da ne budu prijavljeni kako ih ne bi izgubili – kaže šefica Jedinice za poljoprivredu i zdravstvo u NALED-u Jelena Radnović Vukčević.
Reformu sezonskog zapošljavanja sproveli su Vlada Srbije i ministarstva rada i poljoprivrede, u saradnji s NALED-om i uz podršku Nemačke razvojne saradnje koju sprovodi GIZ Otvoreni regionalni fond za modernizaciju opštinskih usluga u jugoistočnoj Evropi. Inicijativa je stigla od voćarskih kompanija iz Srema i tadašnjeg gradonačelnika Sremske Mitrovice Branislava Nedimovića koji su se obratili NALED-u zbog procedure koja je otežavala poštovanje propisa i nametala suvišne troškove.
Prema rečima Radnović Vukčević, NALED i GIZ Otvoreni regionalni fond i danas rade zajedno s Vladom Srbije na promociji prednosti sistema kod poslodavaca i sezonskih radnika, a u prvoj polovini 2022. planirani su okrugli stolovi u više regiona Srbije, kao i poseta predstavnika institucija Severne Makedonije, Crne Gore i Albanije koji žele da ovu reformu sprovedu u svojim zemljama.
Analiza podataka portala sezonskiradnici.gov.rs pokazuje da su elektronsku prijavu sezonskih radnika koristila 583 poslodavca, najviše sa teritorije Novog Sada, Sombora i Subotice. Za radnike koje su angažovali, u budžet su uplatili 895 miliona dinara na ime poreza i doprinosa.
Iako je utisak da sezonske poslove u agraru najviše obavljaju stariji građani, rezultati pokazuju drugačiju sliku. Trećinu radnika odnosno njih 19.890 činili su mladi između 18 i 30 godina. Iza njih su radnici između 46 i 60 godina (26%) i osobe između 31 i 45 godina (22%).
Poslodavci sezonske radnike angažuju tokom cele godine, a najviše u periodu jun – septembar kada su i najveće potrebe za radovima u poljoprivredi. Potražnja je najveća u završnoj fazi odnosno za čišćenje, ljuštenje, sortiranje, pakovanje i skladištenje proizvoda (617.000 angažovanja). Slede poslovi branja jabučastog voća (482.000) i pripreme zemljišta, sadnje, setve i žetve (317.000).
Vođen uspehom ove reforme, NALED je predložio njeno proširenje na niskokvalifikovane poslove u građevinarstvu, sektoru ugostiteljstva i turizma i na poslove pomoći u kući, gde takođe postoji veliki broj neprijavljenih radnika zbog povremenog karaktera i specifičnosti poslova koje obavljaju.
Podršku za proširenje sistema pojednostavljenog radnog angažovanja i dalje unapređenje elektronskog sistema za prijavu sezonskih radnika u poljoprivredi pružila je i Ambasada Velike Britanije kroz projekat Counter Grey.
