Mihailo Milovanović, užički hroničar realizma
 |
Mihailo Milovanović rođen je 24. februara 1879. u selu Gostinici kod Užica. Otac mu umire dok je još bio dete, pa već tada počinje da radi u selu. Sa 14 godina odlazi u Valjevo da uči kamenorezački zanat, međutim, zbog preležanog zapaljenja pluća, morao je da odustane od ovog zanata. Već tada pokazuje talenat za umetnost - u valjevskom listu „Podgorje“ štampani su njegovi prvi stihovi. Mihailova umetnost Nakon odsluženog vojnog roka, odlazi u Beograd. Tamo prikuplja novac i polazi putem Minhena, sa željom da studira slikarstvo. U Minhenu prvo usavršava svoje slikanje u ateljeu Antona Ažbea, koji su pohađali i Nadežda Petrović, Beta Vukanović, Đorđe Mihajlović, Kosta Miličević, Miloš Golubović, Milan Milovanović, kome su nakon Drugog svetskog rata pripisali mnoge radove Mihaila Milovanovića, i mnogi drugi. Oktobra 1905. upisuje minhensku slikarsku Akademiju, prvo kod profesora Herteriha, a zatim kod Huga fon Habermana. Školovanje u Nemačkoj iscrpilo je njegove finansije, pa prihvata razne poslove i izvan svog poziva, kako bi mogao da se bavi umetnošću. To je sudbina koja ga prati od rođenja i pratiće ga sve do smrti. Period stvaranja u Nemačkoj izrazit je Mihailovim slikama „Zeleni predeo“ (1905), „Doručak“ (1906/7), „Majka i dete“ (oko 1910). |
Četiri godine nakon upisa na minhensku Akademiju, dobija zvanje akademskog slikara i tako postaje prvi akademski slikar iz Užica. U Nemačkoj ostaje naredne tri godine, da bi se 1912. vratio u Srbiju i kao dobrovoljac učestvovao u Prvom balkanskom ratu. Posle demobilizacije odlazi u Prag na usavršavanje, gde upoznaje buduću suprugu Valpurgu Valu Salaškovu. Tu ga je zatekao početak Prvog svetskog rata, te vrlo brzo biva uhapšen i posle bekstva iz praškog zatvora, preko Nemačke, Poljske, Ukrajine, Crnog mora i Rumunije, stigao je da se priključi na ratištu svojoj Drinskoj diviziji. Sa Putnikovim armijama stigao je do Krfa gde je proglašen zvaničnim slikarom Vrhovne komande. Milovanović je u tom periodu naslikao portete kralja Petra i Aleksandra Karađorđevića, vojvode Putnika, Mišića, Stepanovića, Bojovića, generala Jurišića Šturma. Izradio je spomenike arhimandritu račanskog manastira i knezu Sokolske nahije Hadži Melentiju u manastiru Rača, komandantu Zlatiborskog komitskog odreda majoru Kosti Todoroviću u Srebrenici, srpskim ratnicima u Mladenovcu, spomenik na Krfu poginulim vojnicima Drinske divizije, mermerni ikonostas u pravoslavnoj crkvi u Mladenovcu…
|
Po oslobođenju živeo je i stvarao u Beogradu, a potom se suprugom Valom, sinom Momčilom i ćerkom Marom vratio u zavičaj gde je izgradio kuću sa ateljeom. Izložbe njegovih slika u periodu imeđu dva svetska rata bile su prvorazredan kulturni događaj, a hroničari su zabeležili da je izložba 1938. u paviljonu „Cvijeta Zuzorić" u Beogradu bila najposećenija postavka u dotadašnjoj istoriji te kuće. Njegovo slikarstvo karakteriše preplitanje realizma, simbolizma i impresionizma, u dinamičkom procesu stalnih preobražaja i potrage za prepoznatljivim izrazom, lakoća prilagođavanja različitim formama, uz postojano uverenje da je narodna tradicija i izvor i ishodište umetničkog poduhvata. |
 |
Mihailo Milovanović jedan je od osnivača Udruženja likovnih umetnika Srbije. Nosilac je Albanske spomenice, Ordena svetog Save i Ordena Jugoslovenske krune III stepena. Više od šest decenija nakon njegove smrti, odlukom Okružnog suda u Užicu, Milovanović je rehabilitovan. Nakon posleratnog prinudnog zaborava, slike Mihaila Milovanovića su se sve češće pojavljivale na tematskim i specijalizovanim izložbama u Beogradu, Vizbadenu, Ljubljani, Novom Sadu, u "Umetničkoj baštini Srba" u Moskvi i Lenjingradu, u galerijama Cvijeta Zuzorić, Narodnog i Vojnog muzeja u Beogradu, ali i u Užicu 1998. godine, kada je izašao i umetnikov roman Lendina vodenica. Prvu monografsku studiju o njemu objavila je u Užičkom zborniku 1993. godine mr Gordana Lazić, a Đorđe Pilčević 1998. obimnu knjigu. Radio-televizija Srbije prikazala je 1999. godine kraći dokumentarni film Miodraga Jovanovića o Ženskom aktu. Prvom akademskom slikaru podignuta je spomen-bista u centru Užica, a 2003. godine Narodni muzej u Užicu mu je posvetio legat.
Narodni muzej Užice
Legat Mihaila Milovanovića
Adresa: Dimitrija Tucovića 18, Užice
Radno vreme: Ponedeljak - petak 7:30 do 17h, subota - 7:30 do 15h
www.nmuzice.org.rs
www.facebook.com/nmuzejuzice/
www.twitter.com/MuzejUzice
www.instagram.com/narodni_muzej_uzice
Narodni muzej u Užicu osnovan je 1946. godine, a delatnost se zasnivala na prikupljanju i proučavanju materijala značajnog za kulturnu i političku istoriju Grada i okoline. Danas se u zbirkama i depoima ovog muzeja kompleksnog tipa nalazi oko 70000 muzejskih jedinica. Zgrade Narodnog muzeja su pod zaštitom države kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja. Posetiocima su na raspolaganju dve stalne muzejske postavke i Legat slikara Mihaila Milovanovića, a povremeno i zanimljive tematske izložbe. Postavka Muzeja ustanka 1941. obuhvata period od martovskih događaja 1941. u Jugoslaviji do pada Užičke republike. Stalna muzejska postavka Užice – nastanak i razvoj, tretira period od praistorije do savremenog doba. Legat slikara Mihaila Milovanovića stvoren je otkupom i poklonom umetnikovog sina Momčila Milovanovića i drugih darodavaca, a deo predmeta je iz zbirki Narodnog muzeja Užice. Legat prezentuje umetničku i ličnu zaostavštinu Mihaila Milovanovića, prvog akademskog slikara iz užičkog kraja, ratnog slikara u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912–1918. godine i skulptora. Sadrži 15 slika (ulje na platnu), fotografije, dokumenta, odlikovanja i delove kućnog nameštaja iz zaostavštine porodice Milovanović. Za ovaj Legat Narodni muzej je dobio najveće muzejsko priznanje – nagradu Mihailo Valtrović.
